مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 35

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

 

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)
جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه
دُنگی-دانگی

اله و بله-چنین و چنان

ژله-لرزانک

 
پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

دست آموز کردن-تربیت کردن

بد شیر-متقلب-بد جنس
خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

آب آتش زده-اشک

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

 

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

 

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

اوضاع احوال-وضع و حال

ارباب حجت-اهل منطق

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد
خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی
خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

ازدست‌رفته-عاشق

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

خاله وارَس-آدم فضول

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)
بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن
آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

چماق-چوبدست-گرز

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار
خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

خاله بی بی-نوعی آش

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

 
برخورد-بهم خوردن-تصادف

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)
بر وفق-مطابق-موافق
بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن
خواری و زاری-پریشان حالی

خال-نقطه ی سیاه-لکه

چاق سلامتی کردن-احوال پرسی کردن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن
رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)
از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

چُس افاده-افاده ی بی جا

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خش افتادن-خراش افتادن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

حجله خانه-اتاق شب زفاف

 

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

چیز فهم-عاقل و فهمیده

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن
آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)
خرناس کردن-خرخر کردن در خواب
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)
دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

 

پا سوز-عاشق شیفته

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

دیوار کوب-پرده یا فرشی که برای زینت به دیوار می آویزند

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

رد پا-جای پا-اثر

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

باریک-دقیق-حساس

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

زاق-چشم زاغ چشم

بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن

حرف گوش کن-حرف شنو

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)
ازرق-چشم زاغ

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

خوش خوراک-نگا. خوش خور

 
به حق پیوستن-مردن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء
چراغ الله-نگا. چراغ
تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن
چار میخ-اذیت و آزار سخت

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

دارا-ثروتمند

زیاده روی-افراط-اسراف

دَم نقد-آماده-حاضر
 

چس خور-آدم خسیس-بخیل
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

 

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن
ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

 

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

درخت مراد-درختی که به آن به عنوان نذری چیزی می بندند

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
 

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند
تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

 

 

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی
خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

جود-یهودی-حهود

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن
دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

جراندن-جر دادن-پاره کردن

 

دُوال پا-آدم سمج

پس کشیدن-به عقب کشیدن

پول مول-پول

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن
 

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

 

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

تپق-گرفتگی زبان

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

 

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

تنگ بودن وقت-دیر شدن
حلال واری-نگا. خلال وار
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است
دلقک بازی-مسخره بازی
رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

 
 

دست خوش !-آفرین

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

 

به حساب-مثلا-یعنی

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب
ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

ادرار کوچک-شاش

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن
چار سر-حرف مفت-متلک

 
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

چغندر پخته-لبو

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

 

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

 

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز
خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

 

 

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت
پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن
دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 

 

دایی قزی-دختر دایی

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

 

 

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

 

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

 

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

پر و پاچه-پا-پاچه

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

 
خوش حرکت-خوش رفتار-طناز
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

الفرار(گریز، بگریز !)

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند
چشم واسوخته-چشم برتافته
خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

پامال شدن-از بین رفتن
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن
از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

 

 
حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))
 

پنزر- پندر

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

دختر بچه-دختر کم سن و سال

تراشیده شدن-لاغر شدن

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن
این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن
زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن
تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

دندان شکن-قاطع-محکم

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است
با خدا-خداشناس-مومن

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

 

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد
بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

 

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

 

خونسرد-آرام-بی خیال

 

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

 

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن
در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

چَک-سیلی-کشید

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

امن و امان(بدون بیم و هراس)

زرت کسی قمصور شدن-به وضع بد و خنده داری از پا درآمدن-بیمار شدن-شکست خوردن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

خم شدن-دولا شدن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

 

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

آکله فرنگی-سیفلیس

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن
خونین و مالین-زخمی-خونی شده

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

 

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

رمباندن-خراب کردن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

دیالله-زود باش دیگه !

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

تخته زدن-پنبه زدن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد