مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 95

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خفه خون-خفقان

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن
تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

 

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن
زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

توان هماوردی با کسی را داشتن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

پُخت کردن-پختن
تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

 

 

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

زهره دان-کیسه ی صفرا

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

 

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

آخِی-صوتی برای تاثر یا شادی

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

دله-ظرف حلبی

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن
رو قوز آمدن-سر لج افتادن
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

 

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

خواب و خوراک-خورد و خواب
رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

دستِ چپ-سمت چپ

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن
 

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن
 

حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید
بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

حاجی حاجی مکه-دیر به دیر به دیدار کسی رفتن

تر دماغ-سرحال-شنگول

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

 

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

 

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

 

 

از ته دل-از سر صدق و صفا

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

 

زُل زدن-خیره نگاه کردن

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب
حاجی خرناس-لولو

 

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

احتیاطی(نجس، ناپاک)

بالا آوردن-استفراغ کردن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

 

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

 
 

انسان بودن-شریف و درست بودن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

 

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

 

 
چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد

زردنبو-زردمبو

زیر چاق کردن-برای آماده کردن خود تمرین کردن و مهارت یافتن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

جای پا-اثر-نشانه-رد
خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

خش افتادن-خراش افتادن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن
دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن
 

 

 

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)
حی و حاضر-آماده
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
 

پاشنه بخواب-کفش راحتی

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

تعطیل بردار-تعطیل شدنی
از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن-کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن
آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

 

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

بفرما زدن-تعارف کردن

 
زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

 
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن
خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

تند نویسی-سریع نویسی

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

چراغ الله-نگا. چراغ

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر

حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

 

زاق-چشم زاغ چشم

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

درز را آب دادن-از راه به در شدن

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

 

چوب سیگار-نی سیگار

 

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن
پلاسیده-پژمرده-چروکیده
از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

جفنگیات-سخنان یاوه

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر
برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

تیپا خوردن-رانده شدن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

 

راسته چینی-چیدن ساده و آسان
پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

زبان کوچکه-زبان کوچک

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

 

 

 

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

تار-از محلی راندن

زبان پس قفا-نوعی گل است

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

الانه(همین حالا، هم اکنون)
رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

 

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

چغندر پخته-لبو

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند
زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است
بستن دست کسی از پشت-در انجام کاری از کسی پیش بودن

خر و پف-نگا. خرناس

چغاله بادام-بادام نارس

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

ادرار کوچک-شاش

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

آبِ خشک(آب بسته)

دم بازی-چاپلوسی-تملق

بر ملا شدن-آشکار گشتن

 

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه
تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

آبِ سیاه(نیمه کوری)

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

 

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

 
الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن
درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

 

 

تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

افتادگی-پریشانی-احتیاج

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

پابوسی-زیارت

دال به دال-پشت سر هم
آی زرشک(آی زکی)

تخم چشم-مردمک چشم

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

 

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

چار دستی-قمار چهار نفری

بازار کوفه- بازار شام

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

 
خردمرد کردن-ریزه ریزه کردن

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

از زبان افتادن-لال شدن

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

ادب‌خانه(مستراح، طهارت‌خانه)
پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

 

 
 

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن
داداشی-برادر در زبان کودکان
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

 

آبدست-ماهر-استاد

 

چشم باباقوری-نابینا-کور
رشوه گرفتن-رشوه خواری
 

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون
دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

 

چفت کردن-با زنجیر بستن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

دست کج-نامطمئن-دزد

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج
چرند گو-یاوه گو
دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا
از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن
دل قرصی-اطمینان

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

آتش از چشم کسی گرفتن(ترسانیدن)

 

 

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

 

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

 

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ
تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
بغل گرفتن-در آغوش گرفتن
به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

چرند گو-یاوه گو

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

 

حال کردن-لذت بردن

بار و بنه-وسایل سفر

 

بند آوردن-متوقف کردن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

 

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

آب نخوردن-درنگ نکردن

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن