کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت سیزدهم

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر
 

جملگی-تمامن-سراسر

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

 

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

پایین دست-طرف پایین

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن
زهره دان-کیسه ی صفرا

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

زیر جلی-پنهانی-آهسته
پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

 

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی
 

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

بند آمدن-متوقف شدن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

دوا خور-معتاد به الکل

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

 

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده
جاهل پسند-چیزی که جوان

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

 
خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن

حرف گوش کن-حرف شنو

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

خرفت-نادان-ابله-کند ذهن

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد
اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

بی در رو-بن بست

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول
آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن
 

جزوه-کتابچه-دفترچه

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

 

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

از ته ریش گذشتن(فریب دادن)

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

دسته جمعی-باهم-گروهی

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

اطفال باغ-گل‌های تازه

 

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

دست علی به همراه-علی یارت باد

 

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن
چُر-ادرار

بی اشتها-بی میل به غذا

تُف کار-بچه باز

جلز و ولز-سوز و گداز

 

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

تا-لنگه-همتا

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

 

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

دق مرگ-دق کش

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه
به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

خشکه پلو-کته

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

انسان بودن-شریف و درست بودن

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن
دولاب-گنجه-کمد-قفسه

دراز کش-افتاده-خوابیده

 
اروای ننه‌ات-ارواح بابات

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی
 

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)
چغلی کردن-شکایت کردن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست
دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
خیار چنبر-نوعی خیار

چپو-غارت-تاراج

بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

چای کار-کشت کننده ی چای

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

دور از جناب ب-لانسبت

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

پا شدن-از جا برخاستن

از جگر گذشتن(نامردی کردن)
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

دایی اوغلی-پسر دایی

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

خیر مقدم-خوش آمد
دله دزدی-عمل دله دزد

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی
 

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

 

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

زیر تشکی-رشوه

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

دولت منزل-دولت سرا

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن
پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

خانم-زن بدکاره-هرزه

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

چی-چه-چیز

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

بی پایه-دروغ-پوچ

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
آبِ سیاه(نیمه کوری)

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

دریافت-گرفتن-ادراک

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

 

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

خاکی-فروتن و متواضع

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

اجباری(خدمت سربازی)

 

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

 

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند
پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

دزد و حیز-نادرست و مکار
چاقالو-چاق-فربه

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

رضا شدن-راضی شدن

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

 

چپه-کجی به یک سمت

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

 

 

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن

 
تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

 

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

 

دلقک-شخص مسخره

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

برچسب زدن-تهمت زدن

خارشک-مردم آزار-سادیست
دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
چله-چاق-چرب و چیلی

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

 

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

چله-چاق-چرب و چیلی

چروکیدن-چین دار شدن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

 

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

بِر و بِر نگاه کردن-خیره نگریستن

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

زار-نا به سامان-خراب-بد

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

چاشته بندی-ته بندی

دلسرد-ناامید-مایوس

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

چرند گو-یاوه گو

دُم در آوردن-گستاخ شدن-پر رو شدن-جرات یافتن

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)
 

زیر گرفتن-زیر کردن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

 

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

دست آموز کردن-تربیت کردن

 

 
آب آتش زده(اشک)

باهاس-باید-بایست

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

چغندر پخته-لبو

 

زنانه-ویژه ی زنان

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

 

دوبل-دو برابر

 

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

 

خاکی-فروتن و متواضع

چپ دادن-رد کردن

چار طاق-به طور کامل

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که
بار انداختن-توقف و اقامت کردن

حق البوق-رشوه

زیر سر داشتن-آماده شدن

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

خرخاری-همدیگر را خاراندن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

پا برهنه-بدون کفش

 

خوش رو-زیبا-خندان

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

پس پسکی-حالت کسی که رو به عقب گام برمی دارد

ذوق زده-بسیار خوش حال
خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

حرام و حرس-ریخت و پاش

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
خروس خوان-هنگام سحر

 

جا-رختخواب-بستر

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی
پر و بال-امکان-فرصت

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

در دست-آماده-حاضر

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

بده اون دستت-آی زکی !
جوان مرگ شدن-در جوانی مردن
آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ