سرویس گردشگری ما، امروز شما رو به یکی از باحال ترین مقصدای گردشگری خاورمیانه و حتی جهان می بره. جایی که روزگاری، شهری آباد با مردمانی صنعتگر بوده و امروزه، تلی از خاکستر از اون باقی مونده. جایی که شهر سوخته اسمشه و در ۵۶ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان هست.
جایی که بهشت باستان شناسا اسمشه. در این گزارش باحال با ما همراه باشین.
این جا ایرانه، یکی از مقصدای گردشگری همیشگی آسیا و جهان و این جا زابل در استان سیستان و بلوچستان. استانی که استان عجیب ایرانه و واسه خیلیا نامعلوم، اما بهشت باستان شناسا جهان هستش.
. . . . .
این جا شهر سوخته س. . . مرموز ترین شهر ایران و یادگاری از ده ها هزار سال پیش.
این جا شهر سوخته س . . . پیشرفته ترین شهر تاریخ که واسه سرزمین ایرانه.
این جا شهر سوخته س . . . شهری که اولین انیمیشن جهان و بازی تخته نرد در اون جا کشف شد.
بخشی از تاریخ پر افتخار ایران زمین رو میشه در پنجاه و شش کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان جستجو کرد . جایی که شهر سوخته اسمشه و بقایای تمدن جیرفت در اون جا با شما سخن میگه. اگه می خواید بقایای شهری با قدمت چند هزار سال پیش رو از نزدیک ببینین، به شما پیشنهاد می کنیم جای خیلی دور نرید. نیاز نیس به رم و یونان سفر کنین.
کافیه به زابل رفته و شهر سوخته رو حس کنین. شهر سوخته رو مردی چون سید منصور سید سجادی که ۴۰ سال در ان مشغول به مطالعه بوده خوب می شناسه. تازگیا خبر دار شدیم که اولین آزمایشگاه پیشرفته زیست باستان شناسی کشور در شهر سوخته به استفاده رسیده تا اکتشافات مرموز ترین شهر جهان با لوازم پیشرفته خوب شناسایی شه.
دکتر زهره شیرازی، محقق ایرونی علم آموخته دانشگاه سوربن پاریس مسئولیت این آزمایشگاه رو رو دوش داره.
شهری که گورای راز آلود داره.
حالا در بعضی از سایتای باستان شناسی فضای مجازی، به طور گسترده درباره این شهر راز آلود سخن گفته شده.
شهری مرموز روی آبرفتای رودخانه هیرمند و در حاشیه جاده زابل زاهدان در شرق ایران، بهشتی هست فراموش نشدنی. اما بهشت کسایی که قدر زر می شناسن و قدر گوهر. شهر سوخته، به نظر باستان شناسا، بهترین نقطه جهان واسه اکتشافات باستان شناسیاست.
بعضیا این شهر رو پیشرفته ترین شهری که بشر ایجاد کرده بود می دونن و قدمتش رو به بیشتر از سی هزار سال پیش برآورد می کنن.
(این تصویر قدیمی ترین تخته بازی هست که بشر چند هزار سال پیش ساخته و در شهر سوخته کشف شد)
این شهر، حالا میراث جهانی یونسکو هست و به عنوان هفدهمین اثر ایران در فهرست جهانی به ثبت رسید و افتخار بزرگ دیگری از تمدن ایران زمین در پهنه گیتی ثبت شد.
اطلاعات مصور و کاملی درباره روش ثبت جهانی شهر سوخته رو اینجا ببینین.
(تصویر لوح پر افتخار ثبت جهانی شهر سوخته ایرانیان در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۱۴ میلادی)
شهر سوخته، نزدیک به سیصد هکتار مساحت داره و بقایای به جا مونده از اون نشون میده که یه سوم مساحت اونو منطقه مسکونی تشکیل می داده.
(تصویر سفال کشف شده در کاوشای باستان شناسی در شهر سوخته زابل. اشکال منظمی که در این سفال با قدمت چند هزار سال پیش میبینیم، ما رو با اولین انیمیشن تاریخ آشنا می کنه)
باستان شناسا هنگام جستجو در گوری ۵ هزار ساله، جامی رو پیدا کردن که نقش یه بز همراه با یه درخت روی اون دیده می شه.
اونا پس از بررسی این شی به این نتیجه رسیدن نقش موجود بر اون برخلاف دیگر آثار به دست اومده از محوطه‌های تاریخی شهر سوخته، تکراری هدف دار داره، به گونه‌ای که حرکت بز به طرف درخت رو نشون میده. هنرمندی که جام سفالین رو بوم نقاشی خود قرار داده، تونسته است در ۵ حرکت، بزی رو طراحی کند که به سمت درخت حرکتو از برگ اون تغذیه می کنه.
باستان‌شناسا با نزدیک کردن این تصاویر به یکدیگر موفق شدن نمونه‌ای ازیک تصویر متحرک رو به شکل یک فیلم ۲۰ ثانیه‌ای به دست بیارن.
سرپرست تیم کاوش در شهر سوخته درباره کشف گذشته خود گفت: «حرکت بز به طرف درخت و تغذیه اون از برگ درختان در ۵ حرکت مصور شده.
در این تصاویر نه فقط بز به سمت درخت حرکت می‌کند، بلکه جهش ایشون و پریدن بز روی برگ درختان کاملا دیده میشه.»
به گفته این باستان‌شناس، بز از جمله حیواناتیه که در رسیدن به ارتفاعات مهارت داشته و می‌تونه با یک حرکت جهشی به سمت بالا حرکت کند. هنرمندنقاش شهر سوخته‌ای، با دقت و زبردستی موفق به تصویر کردن جهش این بزشدهه.
از این جام واسه نوشیدن استفاده می‌شده. ارتفاع این جام ۱۰ سانتی‌متره و روی یک پایه استوار شده
یافته های باستان شناسی نشون داده که این شهر با اینحال که حالا به تلی از خاکتسر تبدیل شده، در دوران باستان، منطقه ای سبز با پوشش گیاهی جور واجور، درختان بید و مجنون و افرا بود که دریاچه پر آب هامون در سه هزار سال قبل از میلاد، در آبادانی و رشد این شهر موثر بوده.
(تابلویی که نشون از وضعیت طراحی و مهندسی و خونه سازی در شهر سوخته در ۵ هزار سال پیش میده)
یکی حیرت‌انگیزترین یافته‌‌های این شهر، کشف نشونه‌های از قدیمی‌ترین جراحی مغز درشهر سوخته س. جمجمه‌ای از دختر دوازده یا سیزده ساله که در ۴۸۰۰ سالپیش، پزشکان اون دیار واسه درمان مریضی هیدروسفالی (جمع شدن مایع درجمجمه) بخشی از استخون جمجمه اونو ورداشته و جراحی کردن که مدت‌ها بعد از این عمل زنده مونده.
اسکلت کامل پیدا شده از یک دختر ۱۴ ساله که مورد جراحی مغز قرار گرقتهه…چهره این دختر به وسیله اندام شناسا باستان شناس در تصویر فوق باز سازی شده.
بررسیای باستان شناسی نشون میده که آب راه های بسیاری به این شهر سرازیر می شده و به این خاطر، میشه ادعا کرد که صنعت کشاورزی در این شهر تاریخی و قدیمی، رونق خاصی داشته و بخشی از زندگی مردمون اون شهر رو تشکیل می داد.
(تصویر یکی از آثار کشف شده در شهر سوخته که مربوط به ظرف خمیر گیر در دار زیبای سفالی هست که قدمتش به بیشتر از ۵ هزار سال پیش برمیگرده)
شگفتیای باستان شناسی در شهر سوخته فراوانه و به قول یکی از فعالان باستان شناسی ایران، تا کنون فقط ۵ درصد ظرفیتای این شهر مرموز، شناسایی شده.
شهری که حلقه اتصال شرق به غرب در زمانای خیلی دور بوده.
طبق بررسیا باستان شناسی، که در بیست سال گذشته انجام شده، صدها گور در این شهر کشف شد که نشون داد بعضی از مردم شهر با لباس و پارچه کفتی دفن می شدن. از نکات باحال کشف شده در گورای شهر سوخته، وجود اشیا سفالی در کلیه گورای کشف شده که این موضوع، روش و فرهنگ خاص مردمون شهر سوخته در دفن امواتشان رو بر ملا می کنه.
(تصویر ظروف سفالی کشف شده در شهر سوخته که در گورستانای این شهر کشف شده)
در جریان کاوشا در شهر سوخته زابل، علاوه بر لوازم سفالی، زیورآلاتی هم کشف شد که نشون از ذوق هنری و ظرفیتای صنعتی مردمون اون روز گار داره.
مهرها و گردن بندایی از لاجورد و طلا که در بعضی از گورا به دست اومد، بالاترین درجه هنر و ظرافت هنرمندان شهر سوخته رو به رخ مردمون روزگار ما میکشونه. جای که صفحات طلایی بسیار نازک به قطر کم تر از ۱ میلییمتر تبدیل به استوانه ای لوله ای شکل شده و بین استوانهای طلا، مهرها لاجورد قرار می دادن.
(نمونه ای از گردن بندای رنگارنگ کشف شده در شهر سوخته)
صنعت نساجی در شهر سوخته بسیار رونق داشته.
تا کنون ۱۲ نوع باف پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته کشف شده.
اشیا حصیری کشف شده از این شهر باستانی و مرموز مشخص می کنه که مردمون اون روزگار، حصیر بافی رو خوب می دونستن.
(تصویر ساختار گورستان شهر سوخته که یکی از مناطق ۵ گانه شهر به حساب می اومده)
اکتشافات باستان شناسی و تحقیقات تاریخی در شهر سوخته همه بر این اصل مهم تاکید می کنن که شهر سوخته به واسطه شبکه آبرسانی و فاضلاب مطالعه شده قوی و سازمان دهی اجتماعی که براساس ۵ منطقه شهری انجام شده، یکی از پیشرفته ترین شهرای عصر خود به حساب می رفت. خونهایی با ساختار مشخص و راه های دسترسی مهندسی شده در شهر سوخته، یادآور شبکه فاضلاب در تخت جمشیده که نشون میده قدرت مهندسی ایرانیان، فقط به دوران هخامنشیان باز نمی شه .
(مهر کشف شده در شهر سوخته از گل که قدمتش به بیشتر از ۵ هزار سال پیش برمیگرده)
((یکی دیگه از مهرای کشف شده در شهر سوخته از گل که قدمتش به بیشتر از ۵ هزار سال پیش برمیگرده)
این شهر از نادرترین شهرهای باستانیه که در اون، زنان مسئول امور مالی خونواده‌شون بوده‌ان.
بررسیای محققان ایتالیایی در شهر سوخته نشون داد که به صورت دقیق شهر سوخته در فاصله بین ۲۹۰۰ تا ۱۹۰۰ سال قبل از میلاد برقرار بوده هزارسال، نسبت به قدمت بشر، چیز فوق‌العاده‌ای نیس، ولی اون چیزی که بنظر ما فوق‌العاده میاد اینه که در عرض مدت هزارسال مردم این ناحیه موفق شده‌ان شهر بزرگ و آبادی به وجود بیارن که مردم اون به شکلای جور واجور صنایع دستی پرداخته و حکومت منظمی تشکیل داده بودن و پیرو مذهب واحدی شده روابط تجارتی و فرهنگی گسترده‌ای با نواحی مجاور خود ترتیب داده بودن.
(تصویر اولین چشم مصنوعی جهان که در شهر سوخته کشف شد)
واسه اولین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی واسه ۴۸۰۰ سال پیش کشف شد.
این چشم مصنوعی واسه زنی ۲۵ تا ۳۰ساله بوده که در یکی از گورای شهر سوخته مدفون شده بوده.
(درخشش کشف اولین چشم مصنوعی تاریخ روی بدن کشف شده زنی در شهر سوخته در رسانه های ایتالیا)
چشم مصنوعی یافت شده در چشم چپ اون کار گذاشته شده و با وجود گذشت زمان نزدیک به ۴۵۰۰ سال از ساخته شدن اون هنوز سالمه.جنس این چشم مصنوعی یافت شده هنوز بطور کامل مشخص نشده است اما به نظر می رسه در ساخت اون از قیر طبیعی مخلوط انگار چربی جانوری استفاده شده.در روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ‌های داخل چشم به وسیله مفتول‌‌های طلایی به قطر کمتر از نیم میلی‌متری طراحی شده‌ان. مردمک این چشم در وسط طراحی شده و تعدادی خطوط موازی که تقریباً یک لوزی رو تشکیل میدن در دور و بر مردمک دیده میشه
نکته قابل توجه از نظر روشن شدن تاریخ سرزمین ایران اینه که آثار مکشوف در «شهرسوخته» نشون می‌دهد که مردم این ناحیه در اوایل استقرارشان، یعنی درحدود ۲۹۰۰ سال پیش ازمیلاد مسیح روابط بسیار نزدیک با مردم ترکمنستان داشته‌ان و در اواخر دوران وجودشون، یعنی قبل از ۱۹۰۰ سال پیش ازمیلاد با مردم ساکن در دره پنجاب رابطه بسیار نزدیک پیدا می‌کنن.
تنها لوح نوشته دوران شروع ایلامی در شهر سوخته کشف شد که نشون از ارتباطات تجاری و کنترل اقتصادی منطقه از طرف جامعه اون عصر داشت. واسه انجام تحقیقات بیشتر، محققان ایتالیایی با باستان‌شناسا شوروی که در ترکمنستان مشغول جستجو بودن تماس گرفتن. تحقیقات دقیق باستان‌شناسا شوروی رابطه مردم شهرسوخته با مردم ترکمنستان دراوایل هزاره سوم قبل از میلاد رو تأیید کرد.
(تصویر چندین سفال کشف شده در شهر سوخته با قدمت ۵ هزار سال در سال ۱۳۹۳)
تحقیقات باستان‌شناسا هم نشون داده‌است که تعداد خیلی از ساکنان شهرسوخته به کارایی اشتغال داشته‌ان که مربوط به قوت و غذا نبوده‌است. صنعت کوزه‌گری، حصیربافی، سنگ تراشی و جفت و جور جواهرات و زینت‌آلات از سنگ لاجورد یا فیروزه عده‌ای از صنعتگران شهرسوخته رو به خود مشغول می ساخته است.
دکتر تفضلی در کتاب تقدیر یا تدبیر می نویسه:
کشف شدن بازی ای مثل تخته نرد امروزی یکی دیگه از حیرت زدگی‌های این شهره؛ و با در نظر گرفتن قدمت شهرسوخته می‌توان گفت که قدیمی‌ترین تخته نرد جهان واسه این مردمه. درگورستان شماره ۷۶۱ بازی ای مثل تخته نرد امروزی با ۶۰مهره پیدا میشه که قدیمی تر و مثل تر نسبت به بازی سومریان در حدود ۵۰۰۰ هزار سال پیشه.
در ادامه نگاهی داریم به آثار کشف شده در مرموز ترین شهر ایران و جهان .
(تصویر یکی از آثار کشف شده در شهر سوخته که مثل سنجاق یا کلیده)
(تصویر اسکلت کشف شده در شهر سوخته که در کنار آثار سفالی دیده می شه)
(تصویر آثار ظروف سفالی کشف شده در بهشت باستان شناسا جهان)
(مهر کشف شده در شهر سوخته که در موزه ملی ایران نگهداری می شه)
(تصویری از جواهرات کشف شده در شهر سوخته)
(نمایی از معماری شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان)
