مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 153

دست آموز کردن-تربیت کردن
جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

چَکی-وزن نکرده-یک جا

 

رضا شدن-راضی شدن

 

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

دهن بسته-حیوان

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

تر دماغ-سرحال-شنگول

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

از خود بودن(خودی بودن، محرم بودن)

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد
حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

رفتگر-سپور-آشغالی

خر و پف-نگا. خرناس

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

اُق زدن-بالا آوردن

 

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

 

 
خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

 
اروای ننه‌ات-ارواح بابات

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن
رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

 
از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

خود را به نفهمی زدن-تظاهر به نفهمیدن کردن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

حیوون-نگا. حیوان
رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

پیمانی-استخدام غیر رسمی

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن
 

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

چرکوندی-لکه دار کثیف

چوروک خوردن-چین برداشتن

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

خجالت کشیدن-شرمنده شدن

زار زار-گریه ی شدید

توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد
در به دری-بی خانمانی-آوارگی

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود
آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

خاکه-خرده ی هر چیزی

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

 
آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

چاشت-صبحانه-ناشتایی

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

 

 

دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

چلک بازی-بازی الک دولک
حلق آویز-به دار کشیده

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

دلِی دلِی-حاشا-انکار

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

پینه-وصله-پوست سخت شده

 

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

 

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

 

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

چینی بند-چینی بند زن

 

 

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

ابوقراضه(ابوطیاره)

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

بی ریخت کردن-کتک زدن
دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

 
پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

افتادن بچه-سقط شدن جنین

 

رو قوز آمدن-سر لج افتادن

 

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر
 

از دست دادن(گم کردن)

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

پاک-به کلی-یکسره

 
روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

 

آجرپاره-جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره

چه غلط ها !-چه فضولی ها !
بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست
 

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

روغن زرد-روغن حیوانی

رجاله-اراذل و اوباش

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

ذلیل مرده-ذلیل شده

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

خودخوری-حالت خودخور

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

خود را خوردن-رنج بردن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)
در به دری-بی خانمانی-آوارگی
بد گل-زشت-بد ترکیب
حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

فال بد زدن

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

جگر گوشه-فرزند

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد
خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

پروار-فربه-چاق

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

 

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

دود گرفتن-پُک زدن
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

دله بازی-رفتار آدم دله

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک
پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند
دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

خم شدن-دولا شدن

چل زن-زن کوتاه قد

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

زهکونی-اردنگی-تیپا
بمیرم-قربان بروم

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

 

چرک و خون-چرک آلوده به خون
دَنگال-جادار-بسیار فراخ

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی
از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن
ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

تُپ تُپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

دور دست-جایی دور

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

زیر دُم سُست-زن منحرف

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

عینک ذره بینی بسیار قوی

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

 

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

 

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

دوش فروش-ربا خوار

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد
حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

 

 

زمین گذاشتن سر-مردن

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه

 
از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
بیرون روش-اسهال-شکم روش

 

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

 

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

 

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

آب تاختن-پیشاب کردن

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن

 

دست و پا کردن-فراهم آوردن
آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

رفتگار-رفتنی-مردنی

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

حرف پوچ-سخن بی معنی

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

جاده کوبی-راه صاف کردن

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن
ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

چراغ الله-نگا. چراغ

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

خاله خرسه-دوست نادان

خردمرد کردن-ریزه ریزه کردن
دور تسبیح-بسیار و بی شمار

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند