فهرست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت نهم

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

دست به دست مالیدن-تردید نشان دادن-هیچ کاری نکردن

اُرُسی-کفش

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن
خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

 

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 
بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن
بلند بالا-قد بلند

 

جون جونی-نگا. جان جانی
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

 
آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

خم گرفتن-فنی از کشتی

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

چای کار-کشت کننده ی چای

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه
چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

 

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

دست اول-نو و تازه

 

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

داداشی-برادر در زبان کودکان
دُم لابه-چاپلوسی-تملق
ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است
چُر-ادرار

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند
جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

برای دیدن چیزی ازدحام کردن (اشتیاق زیاد نشان دادن)

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

چوبک-خرده های چوب که برای شستن لباس به کار می رود

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

د ِ-زود باش!

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

چار دیواری-خانه

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

 

به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

پُرتابل-قابل حمل
زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

دست کج-نامطمئن-دزد

بی خودی-بی دلیل-بی جهت

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

خاکه-خرده ی هر چیزی

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب
پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

دل قرصی-اطمینان

 

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

چین و چوروک-چین و شکن

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

 

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

دو زاری-سکه ی دو ریالی

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

آی زرشک-آی زکی
از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

 

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن
جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
 

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)
جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

 

خرکار-پرکار

 

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

دستشویی-توالت-مستراح

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن
خبر گرفتن-پرسیدن

 

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود
بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

بی سکه-بی اعتبار

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

جور به جور-نگا. جوراجور
خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

 

آکله فرنگی-سیفلیس

 
خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

با خدا-خداشناس-مومن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

پیش کردن در-بستن در

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

حلال-زن یا شوهر

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

پیله-مو
 

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

آب و گاوشان یکی بودن-شریک و همدست بودن

خواب و خوراک-خورد و خواب
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

 

چل زن-زن کوتاه قد

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

چیلی-بدبیاری
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

 

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن
بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

خوش رو-زیبا-خندان
بوی شیر از دهان کسی آمدن-نادان و بی تجربه بودن-رشد جسمی و عقلی نداشتن-کودک و خام بودن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

 

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

 

 

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید
حق گرفتن-نگا. حق بردن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

ته خوار-بچه باز

 

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن

خربزه قاچ کردن با اتوی شلوار-بسیار آراسته بودن و به خود پرداختن

جا دار-وسیع-فراخ

 

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

 
ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

 

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

دراز کش-افتاده-خوابیده

جَر-پیچ و خم راه

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

آخرین تحویل-قیامت

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

انگشت‌شمار(کم، معدود)

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

دست فروشی-شغل دست فروش

بازار کوفه- بازار شام

چُس افاده-افاده ی بی جا

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی
خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

حشری-شهوت ران-پر شهوت

آب آتش مزاج(می سرخ)

 

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

دوا خور-معتاد به الکل

 

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)

راه راه-دارای خطوط موازی

جرینگ-صدای سکه های پول

بلا به دور-بلاها دور باد
تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

 

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن
 

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی
روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

چشه ؟-او را چه شده ؟

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

چشم و همچشمی-رقابت
دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

راه اندازی-راه انداختن

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 
خالی بند-چاخان-دروغ گو

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد
اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

خانه یکی-صمیمی و یکدل
دست دوم-کار کرده-مستعمل

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

چندر غاز-پول بسیار کم

درآمد-عایدی

حال کردن-لذت بردن

بد شیر-متقلب-بد جنس
پا سوز-عاشق شیفته
آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)
چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

پیش کردن در-بستن در

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

 

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

جَرّ-کشمکش دعوا
خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن
باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

 

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

دست خوش !-آفرین

پیاله زدن-می نوشیدن

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

دسته جمعی-باهم-گروهی

خپله-چاق و کوتاه قد

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)
بنگی-معتاد به حشیش
رشوه گرفتن-رشوه خواری

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن
دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن
چگور پگوری-خوشگل-جذاب

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

دُنگی-دانگی
خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن
تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

چرند گو-یاوه گو

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

 

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

 
خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن
چار نعل-به سرعت-به تاخت
دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

خودی-آشنا

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

خوشگلک-با خوشگلی اندک

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد
پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

 

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

چشم کردن-چشم زدن

زنانه-ویژه ی زنان

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن